همانگونه که در معرفی درخت شمشاد بیان کردیم، این درختِ همیشه سبز، به دلیل دوام، سرسبزی و هرسپذیری برای ایجاد اشکال و المانهای مختلف، یکی از گزینههای مهم در فضای سبز میباشد. در این نوشتار، برخی از ویژگیهای چوب این درخت و کاربرد آن در صنایع مختلف را بررسی خواهیم کردیم.
شمشاد دارای چوبی سنگین، تلخ مزه و سخت است. این چوب بافتی فیبریدی ریز، متراکم و یکنواخت داشته و به دلیل تخلخل کم، مقاومت زیادی در برابر رطوبت از خود نشان میدهد. همچنین به دلیل تراکم بالای آوندها از چگالی بالایی برخوردار است. این چوبِ کج تار، به سختی خشک شده و پس از خشکی در امتداد تارها ترک میخورد؛ با این حال خوشکار بوده و به راحتی پردازش میشود.
رنگ چوب درون و برون یکسان و به رنگ زرد روشن است. شمشاد از جمله چوبهایی است که رنگ و لاک را به خوبی میپذیرد.
در دوران قاجاریه و پهلوی با عقد قردادهایی ننگین، در ازای دریافت مبالغی ناچیز، انحصار برداشت چوب از جنگلهای کشور به ویژه برداشت چوب شمشاد از جنگلهای شمال به کشورهای بیگانه داده شد. برداشت بی رویه این چوب با ارزش، خسارات جبرانناپذیری را بر پیکر جنگلهای شمشاد کشور عزیزمان ایران وارد ساخت؛ به گونهای که این درخت زیبا در حال انقراض بوده و در فهرست درختهای محافظت شده قرار دارد.
در گذشته ساخت شانه با چوب شمشاد رواج فراوانی داشته است؛ به طوری که این چوب به شانه شهرت یافته بود.
از چوب شمشاد در ساخت دیگر وسایلی همچون ماسوره، ماکو، سنتور، قاشق، چنگال، قلیان، قنداق تنفگ، دسته داس و چاقو، غلطک نانوایی، ابزارهای گچبری و سیمانکاری، خطکش و… استفاده میشد. واضح است که با صادرکردن این چوب به خارج از کشور، صنعتگران داخلی با کمبود این چوب مواجه شده و دست به اعتراضاتی زدند که نتیجهای در بر نداشت.
امروزه نیز به دلیل آفتهایی چون شبپره و قارچی به نام بلایت، برداشت این چوب در کشور به صورت انبوه امکانپذیر نیست؛ اما شمشاد خزری که دارای مرغوبترین چوبهاست، همچنان مورد دستبرد قاچاقچیان قرار گرفته و در حال انقراض است.
هماکنون نیز در صورت دسترسی به چوب شمشاد، از آن در صنایع مبلمان سازی، منبتکاری، معرقکاری، وسایل مهندسی، ابزارآلات موسیقی، خاتمسازی و… استفاده میشود.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی