درخت اَربَس با نام علمی Juniperus communis متعلق به خانواده Cupressaceae است. این درخت بومی جنوب و مرکز اروپا، مرکز آسیا، شمال آفریقا، شمال آمریکا و کانادا می‌باشد. در ایران نیز مناطق شمالی در استان‌های گرگان، مازندران، دره چالوس، گیلان و آذربایجان میزبان این گیاه هستند. درخت اربس با نام‌های پیرو و سرو کوهی معمولی نیز خوانده می‌شود.
این گیاه به سه صورت درخت، درختچه و یا خزنده روییده و به طور کلی شباهت بسیاری با دیگر گونه‌های سرو کوهی مانند مای مرز و اردوج دارد. ارتفاع اربس به ۳ – ۱ متر می‌رسد. با افزایش سن گیاه، رنگ ساقه‌ها به قرمز یا قهوه‌ای می‌گراید و شکاف هایی طولی بر آن‌ها ایجاد می‌شود. شاخه‌های جوان با قاعده‌ای سه وجهی می‌رویند. برگ‌ها به شکل سوزنی و نوک‌تیز به طول ۲ – ۰.۸ سانتی‌متر و عرض ۲ – ۱ میلی‌متر با قاعده سه گوش دیده می‌شوند. درخت اربس همیشه سبز بوده و برگ‌های خود را در فصول مختلف سال حفظ می‌کند.
گل‌های اربس معمولاً دو جنسه بوده و پایه نر و ماده به طور هم‌زمان در یک گل قرار دارند. گل‌ها زرد رنگ هستند و در فصل بهار در ماه اردیبهشت و خرداد بر روی شاخه‌های دو ساله ظاهر می‌شوند. مخروط ماده به صورت کروی تخم‌مرغی است و دارای ۶ – ۳ فلس می‌باشد.
میوه‌ها در سال اول رویش به رنگ سبز بوده و در سال دوم در شهریور تا آبان ماه بالغ شده و به رنگ آبی مایل به سیاه و پوشیده از غباری سفید می‌باشند. این میوه‌ها سته، کروی و به قطر ۱۰ – ۵ میلی‌متر هستند و مصارف خوراکی و دارویی زیادی دارند. پوشش زبری سطح بذر‌ها را در بر گرفته است.
این گیاه با شرایط اقلیمی مختلف سازگار است؛ اما بهترین شرایط برای رشد آن هوای گرم و خشک و خاک‌های سبک لومی _ شنی، همراه با کلسیم است. البته باید توجه داشت که شرایط رشد این درخت تأثیر مستقیمی بر خواص آن دارد؛ به طوری که میوه درختانی که در مناطق گرم رشد می‌کنند در مقایسه با گیاهان مناطق سردسیر دارای اسانس بیش‌تری است.
از میوه، گل و چوب این درخت به روش تقطیر روغن معطر استخراج می‌کنند که برای درمان عفونت‌ها و بیماری‌های مجاری ادراری مفید می‌باشد. اجزای مختلف این درخت خصوصاً میوه آن دارای مقدار زیادی اسانس است. از پوست تنه و ساقه‌ها به عنوان ادویه غذا و از میوه به عنوان چاشنی به ویژه در غذاهای گوشتی استفاده می‌شود.
میوه‌های اربس دارای مقدار زیادی ویتامین ث بوده علاوه بر کمک به هضم بهتر غذا، باعث دفع سنگ‌های کلیه می‌گردد. در برخی کشورها از این میوه برای تهیه مربا استفاده می‌شود. همچنین شیره ترشح شده از ساقه‌های اربس برای درمان سوختگی کاربرد دارد. سوزاندن این گیاه نیز سبب ضدعفونی شدن فضا می‌گردد.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
