آکاسیا، با نام علمی Acacia oerfota و نام انگلیسی Leaved Wattpe متعلق به خانواده Mimosaceae (میموزاسه) است که در ايران ۴ گونه از این جنس به صورت درخت و درختچه وجود دارد. یکی از این گونه‌ها آکاسیا تورتیلیس (Acacia tortilis) است که بومی در مناطق استوایی، استرلیا، بومی خاورمیانه، جنوب ایران، آسیا و آفریقا بوده و یکی از پوشش‌های گیاهی شاخص در نواحی حاشیه خلیج فارس و دریای عمان شامل استان هرمزگان، بندرعباس، بندر خمیر، میناب، جزیره قشم، جزیره لارک، جزیره هرمز، جزیره هنگام، بندر سیریک و سسیستان و بلوچستان می‌باشد. این گیاه به نام‌های آکاسیای چتری، چگرد، مغیل، گِبر، گَبَر، سُمُر، چِت، کرت کوهی، گرب، مُشگ یا درخت صمغ عربي و… نیز شناخته می‌شود.
این درختچه ارتفاعی در حدود ۷ – ۲ متر داشته و گیاهی همیشه سبز می‌باشد. پوست تنه، زمخت و دارای شکاف است و به رنگ قهوه‌ای تیره و خاکستری دیده می‌شود. شاخه‌های جوان کرک‌دار است و خارهایی به طول ۱.۵ – ۰.۵ سانتی‌متر و به رنگ سفید بر روی آن‌ها می‌روید. تاج این درخت به صورت چتری گسترده و مسطح، در قسمت بالا تشکیل می‌شود. سرشاخه‌ها، برگ، میوه و نیام انبوه این درخت، بسیار مغذی و غنی بوده و منبع مناسبی برای تعلیف دام‌ها از جمله گاو، بز و شتر در طول سال است.
گل‌های درخت آکاسیای چتری، در اواسط فروردین تا تیر به رنگ سفید مایل به زرد و همراه با عطری دلنشین می‌رویند. این شکوفه‌ها به طول ۱۰ – ۴ سانتی‌متر و عرض ۷ – ۳ میلی‌متر بوده و میزبان زنبورهای عسل هستند. میوه‌ها نیز در اواخر تیر تا شهریور بالغ شده و به صورت پیچ‌خورده از شاخه‌ها آویزان می‌شوند.
بهترین شرایط برای رشد آکاسیای چتری مناطقی با دمای ۵۰ – ۰ درجه سانتی‌گراد و بارندگی سالانه به میزان ۱۰۰۰ – ۱۰۰ میلی‌متر است. به طور کلی این گیاه قادر به تحمل گرمای زیاد بوده اما در سرما دچار آسیب می‌گردد. این درخت در بستر صخره‌ای، خاک‌های سبک و دارای قلوه سنگ، خاک لومی، شني و قلیایی و زهکشی خوب، رشد مطلوبی دارد؛ اما با خاک‌های خشک و فقیر نیز سازگاری دارد، به همین سبب یکی از گونه‌های مهم در حوزه بیایان‌زدایی و کاشت درخت در بیابان به شمار می‌آید. درخت تج نقش ویژه‌ای در تثبیت ازت در خاک و همچنین حفاظت از خاک و کنترل سیل در مناطق ساحلی دارد.
صمغ این درخت که به صمغ عربی مشهور است برای مصارف خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ریشه، شاخه و غلاف دانه‌ها نیز در ساخت وسایل تزئینی، اسلحه، دارو و ابزار کاربرد دارد. چوب درخت تج نیز در صنایع چوبی مانند مبلمان، راه آهن، مداد و… استفاده می‌گردد.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
