درخت لرگ با نام علمی PTEROCARYA FRAXINIFOLIA درختی زینتی متعلق به خانواده JUGLANDACEAE (گردوییان) است. این درخت بومی ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، ایران، روسیه، اکراین و ترکیه می‌باشد. درخت لرگ زینت‌بخش ۳۳ درصد از جنگل‌های شمال کشور و سواحل خزر است و اغلب در کنار توسكاي ييلاقي، افرا (پلت)، توسكاي قشلاقي، ممرز، سفيد پلت، ون و گردو دیده می‌شود. درخت لرگ در گویش‌های مختلف با نا‌م‌های لَرک، لارک، كوچى، كوج ، موتالی، كوهول، موتال، متول، مولول، کُهُل، کُهال، سیاه کهل، قره قوز، یالان قوز و قزقره خوانده می‌شود.
این درخت رشد نسبتاً سریعی داشته و تا ارتفاع ۳۰ متر رشد می‌کند. قامت درختان لرگ در جنگل‌های شمال ایران به ۲۰ متر می‌رسد. درختان وحشی اغلب دارای یک تنه ضخیم و درختان کاشته شده دارای چندین تنه هستند. پوست تنه اصلی درخت به رنگ خاکستری یا سیاه و همراه با شیارهای عمودی یا شبکه‌ای دیده می‌شود. شاخه‌های جوان به رنگ قهوه‌ای و دارای منافذ مستطیلی می‌باشند. در صورت ایجاد برش طولی بر مغز ساقه درخت، تقسیمات مشخصی قابل مشاهده هستند. تاج درخت لرگ معمولاَ به فرم تخم‌مرغی و پهن می‌باشد.
برگ‌های لرگ به صورت متناوب و مرکب به طول ۶۰ – ۵۰ سانتی‌متر بوده و شامل ۲۷ – ۱۱ برگچه می‌باشد. برگچه‌ها نیز به فرم تخم‌مرغی، نوک‌دار و دارای حاشیه دندانه‌دار می‌باشند. سطح روی برگچه‌ها صاف و به رنگ سبز تیره و سطح پشت آن‌ها در محل رگبرگ‌ها دارای کرک و به رنگ سبز روشن است. این درخت خزان‌پذیر است و در پاییز برگ‌ها پس زرد شدن فرو می‌ریزند.
درخت لرگ یک پایه بوده و گل‌های نر و ماده به صورت جداگانه بر روی یک درخت، در فروردین و اردیبهشت ظاهر می‌شوند. گل‌های ماده بر روی شاخه‌های سال جاری و گل‌های نر بر روی شاخه‌های یک‌ساله می‌رویند. گرده‌افشانی گل‌های این درخت توسط باد صورت می‌پذیرد. شاتون‌های ماده به صورت رشته‌هایی بلند به طول ۴۵ سانتی‌متر از شاخه‌ها آویزان می‌شوند.
میوه‌ها به صورت فندوقه‌هایی نوک‌دار با بال‌های پهن گرد و قطر یک سانتی‌متر می‌رویند. دانه‌ها نیز از مهر تا آذر ماه بالغ می‌گردند.
چوب درخت لرگ سبک بوده و در صنایع کبریت‌سازی، جعبه‌سازی و کاغذسازی کاربرد دارد. پوست و برگ این درخت نیز در صنعت رنگرزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از پوست تنه درختان مسن، قالبی استخراج شده که به عنوان سطل آب استفاده می‌شود. در گذشته از الیاف شاخه‌های جوان، نخ لازم جهت حصیربافی تهیه می‌شده است. به علاوه، از این شاخه‌ها تارهای صوتی برای سرگرمی کودکان روستای شفت ساخت می‌شد.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
