این درخت با نام علمی Pinus از دسته مخروطیان است. در زبان فارسی به کاج، ناژو، ناجو، سر و سیاه نیز گفته میشود. کاج نماد طبیعت و جنگل است و تاکنون ۱۲۶ گونه از آن در جهان شناخته شده است. کاج به دلیل مقاومت بالا در شرایط آب و هوایی مختلف و همچنین سرسبز بودن در تمام فصول سال، در بسیاری از فضاهای سبز، پارکها، حاشیه خیابان و کمربندیها کاشته میشود.
کاجها بسته به نوع خود، تا ارتفاع ۴۰ متر رشد میکنند. این درخت دارای برگهای سوزنی بلند به طول ۶ تا ۹ سانتیمتر و به رنگ سبز تیره بوده و با پوششی ضخیم به همراه غلافی بیرونی میروید. این پوشش باعث جلوگیری از تبخیر آب گردیده و درخت را در تمام فصول سال سبز نگه داشته و عمر آن را طولانی میکند.
گونه نر و ماده این گیاه در دو پایه مجزا قرار دارد. گلهای نر در بهار گردههای زرد رنگی تولید کرده که به وسیله باد در هوا و زمین پراکنده میشوند و در اصطلاح به آن “باران گوگردی” میگویند. گلهای ماده، بزرگ و فلسدار بوده و پس از عمل لقاح به میوههایی چوبی، خشک و پولکدار تبدیل میشوند. میوهها برای بالغ شدن به دو سال زمان نیاز دارند. پس از رسیدن میوه، فلسها باز شده و دانهها بیرون ریخته و در شرایط مساعد به گیاه تبدیل میشوند.
بهترین زمان برای جمعآوری بذر، پاییز میباشد که با قرار دادن مخروطها در آفتاب و تکان دادن آنها بذرها را خارج میکنند. دانهها نیز دارای خواص دارویی بوده و برای کاهش کلسترول خون، کاهش اشتها و سلامت قلب مفید هستند.
پوست تنه درخت سخت و متراکم و به رنگ خاکستری روشن و مایل به قهوهای دیده میشود. در چوب کاج صمغی تولید شده که در فارسی به نام زنگباری و راتیناج رومی، در عربی قلقونیا و در داروخانهها به تربانتین شناخته میشود. چوب کاج به دلیل فراوانی و قیمت ارزان یکی از پرکاربردترین چوبها در صنعت است.
کاشت کاج در فضاهای سبز، در کنار جلوه سرسبز و زیبا، معایبی نیز داراست که به چند مورد از آن اشاره میکنیم:
در زیر چتر این درخت هیچ گیاهی قادر به حیات نیست، زیرا کاج باران اسیدی تولید میکند؛ و برگهای سمی آن اجازه ساخت آشیان به پرندگان را نمیدهد.
قدرت تصفیه هوا و تولید اکسیژن در گیاهان سوزنی نسبت به پهنبرگان بسیار ناچیز است. همچنین مصرف آب این درخت با توجه به کمبود منابع آبی، توجیه اقتصادی و زیست محیطی ندارد. به علاوه، این درختان به دلیل دارا بودن صمغ ( خاصیت چسب و رزین) قابلیت اشتعال بالایی دارند.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
