خرما یکی از مقوی‌ترین و با ارزش‌ترین مواد غذایی در دنیاست که از دیرباز در نقاطی از جهان مورد استفاده قرار گرفته است. این درخت سرسبز و پربار، زینت‌بخش حاشیه خلیج فارس و دریای عمان، و شامل ۱۸۰۰ هکتار از اراضی شهرهای جنوبی ایران مانند خوزستان، هرمزگان، بوشهر، فارس و سیستان و بلوچستان، است. گاهی نیز گونه‌ای از این درختان به خاطر زیبایی بی‌نظیر در معابر و پارک‌ها کاشته می‌شود. نخل به‌طور متوسط ۲۰۰ سال عمر می‌کند اما به دلیل کاهش چشمگیر باردهی درخت بعد از ۱۰۰ سالگی، نگهداری آن صرفه اقتصادی نداشته و باید قطع گردد. در میان هر ۲ تا ۱۵ درخت نخل ماده یک درخت نر کاشته می‌شود. درخت نخل از درختان چندمنظوره و ارزشمند بوده که از همه اجزای در صنایع مختلف بهره‌برداری می‌گردد.
چوب نخل
چوب نخل از مقاوم‌ترین چوب‌ها در صنعت لوازم چوبی است که برای ساخت محصولات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. چوب این درخت از مناسب‌ترین چوب‌ها در ساخت نئوپان، MDF، کامپوزیت‌های لینگوسلولزی، قطعات ساختمان و صنایع دستی است.
پنیر نخل
در انتهای تنه درخت خرما، ماده‌ای شیری رنگ، بسیار مغذی و البته گران قیمت به نام پنیر نخل وجود دارد. این بخش با نام علمی مرسیتم در صورت آسیب، باعث مرگ درخت می‌شود. باغداران حتی با کشتن درختان پیر خود، درآمدی قابل توجه از فروش پنیر نخل به‌دست می‌آورند.
برگ نخل
برگ‌های میانی نخل که جوان‌تر هستند در صنایع سبد و حصیربافی مورد استفاده قرار می‌گیرند. سایر برگ‌ها برای ساخت سبدهای بزرگ و ضخیم‌تر، آلاچیق، سایبان، بادشکن و به عنوان محافظ نهال‌های میوه تازه کشت شده به‌کار برده می‌شوند.
ضایعات نخل
یکی از با ارزش‌ترین و پرکاربردترین مصالح در صنایع مختلف، ضایعات درخت نخل است. این ضایعات در ساخت کاغذ، کمپوست، پالم پیت و ده‌ها محصول مختلف کاربرد دارند. از بازیافت نخل‌های فرسوده، مالچ تولید می‌شود. مالچ‌ها با نگهداشتن رطوبت خاک درون خود، برای کشت و کار در مناطق بیایانی گزینه بسیار مناسبی هستند. همچنین این مالچ‌ها برای تثبیت شن‌های روان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. متأسفانه در کشور ما به دلیل عدم آگاهی و ابزارآلات لازم، از این موهبت به درستی بهره‌برداری نمی‌گردد. در صورت استفاده صحیح از این تولیدات طبیعی، بخش زیادی از نیاز کشور به مواد اولیه برای تولیدات گوناگون به خصوص کاغذ، تا حد چشمگیری کاهش می‌یافت. از الیاف پوشالی اطراف تنه درخت خرما نیز برای بافت دم فرشی استفاده می‌شود.
ضایعات میوه
از ضایعات خرما برای تهیه سرکه، الکل، شیره قند، خمیر خرما و… می‌توان بهره برد. از آرد هسته خرما نیز برای خوراک دام استفاده می‌شود.
در سایر موارد استفاده از عناصر مختلف این درخت با برکت به تولید عرق از شکوفه خرما برای درمان درد معده و همچنین استفاده از گرده نر به عنوان نرم‌کننده دست و صورت می‌توان نام برد.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
