درخت پسته کوهی با نام علمی Pistacia Atlantica و در ایران با نام‌ها و گویش‌های متفاوت بنه، کلخنگ و… شناخته شده و در مناطق کوهستانی و نیمه خشک به‌ویژه در ارتفاعات کوه‌های زاگرس می‌روید. بنابراین، در حال حاضر درخت بنه در استان‌های کرمانشاه، ایلام، کردستان، لرستان وکهکیلویه و بویر احمد از تراکم بیش‌تری برخوردار است. همچنین، در استان‌های فارس، کرمان و بلوچستان نیز این نوع درخت دیده می‌شود. درخت بنه خزان کننده است و با توجه به شرایط محیطی، از ۲ تا ۹ متر رشد میکند. این درخت معمولاً عمر طولانی، و به طور متوسط ۳۰۰ سال دارد و حتی درختان ۱۵۰۰ ساله نیز وجود دارند. درخت بنه، یک درخت چندمنظوره با ارزش بوده که اجزای مختلف آن در صنایع بی‌شماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ارزشمندترین محصول این درخت، صمغ یا شیره‌ای آن، به نام سقز است که به طور طبیعی یا با ایجاد شکاف بر روی تنه، از آن خارج می‌شود. از مصارف خوراکی، دارویی و صنعتی سقز به تولید آدامس، مواد ضدعفونی‌کننده قوی برای بیماری‌ها، چسب، لاک، رنگ، کفپوش و پارکت، تهیه روغن چاپ و به عنوان قارچ‌کش جهت جلوگیری از حمله حشرات به چوب اشاره کرد. اما متأسفانه به دلیل فراهم نبودن شرایط صنعتی لازم در کشور، این ماده با ارزش به بهای ناچیزی به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
میوه درخت بنه نیز یک دانه روغنی با طعمی مطلوب است که در غذای مختلف محلی و حتی تهیه صنایع دستی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترشی تولید شده از بنه نرسیده، طرفداران زیادی دارد.
برگ‌های درخت بنه در پاییز به نارنجی زیبایی تبدیل شده و مناظر خارق‌العاده‌ای خلق میکند. از پودر برگ‌های درخت، نوعی حنا برای موی سر تولید می‌شود. همچنین از برگ آن به عنوان ماده نگهدارنده در محصولات خانگی استفاه می‌شود. بخار پوسته این درخت پربار نیز باعث پراکنده شدن حشرات از محیط می‌گردد. گل درخت بنه به رنگ قرمز و اُخرایی است و در صنعت رنگرزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چوب درخت بنه، به عنوان سوخت، تولید ذغال و ذوب فلزات و تولید محصولات چوبی استفاده می‌شود. از آنجایی که بذر این درخت پوستی سفت و خشک دارد، قابل کاشت و تکثیر در گلخانه و باغات نیست. از همین رو درختان بنه صرفاً وحشی هستند و استفاده بی‌رویه از چوب آن‌ها برای تولید ذغال و صنایع چوبی، باعث ایجاد خطر انقراض این گونه گیاهی با ارزش شده است. به همین دلیل بخش زیادی از درخت‌های بنه محافظت شده هستند.
این چوب، بسیار محکم و ریز بافت بوده و لی برخلاف صمغ درخت، ارزش تجاری ندارد و تنها برای ساخت اکسسوری، تابلوهای هنری منبت و معرق‌کاری شده و برخی وسایل منزل استفاده می‌شود. چوب درون به رنگ قهوه‌ای کمرنگ و چوب برون سفید و زرد روشن دیده می‌شود. همچنین، بر بافت چوب خطوطی زرد و تیره خودنمایی می‌کنند.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
