درخت بارانک با نام علمی Sorbus torminalis L متعلق به خانواده گل‌سرخیان است. خواستگاه اصلی این درخت رشته‌کوه‌های البرز، مناطقی از اروپا و قفقاز و آسیای کوچک و جنوب تا شمال آفریقا می‌باشد. در ایران از جنگل‌های ارسباران در آذربایجان شرقی تا جنگل‌های گرگان دیده شده و یکی از گونه‌های نادر در این جنگل‌ها به شمار می‌‌آید. مردمان محلی، درخت بارانک و اَلَندَری را که شباهت زیادی به یکدیگر دارند یک گونه می‌دانند؛ در حالی که به لحاظ علمی، این درختان دو گونه متفاوت می‌باشند؛ اگرچه تشخیص آن‌ها دشوار است. این درخت با نام‌های میانز، گارن و الم دلی در زبان فارسی نیز شناخته می‌شود. درخت بارانک در اروپا از درختان گران‌بها بوده و به همین سبب به آن “خاویار جنگل” می‌گویند.
درخت بارانک تک‌زی بوده و اغلب در میان گونه‌های گیاهی دیگر دیده می‌شود. قامت این درخت تا ۳۵ متر و قطر تنه آن تا ۰.۵ متر رشد می‌کند. پوست تنه درخت صاف و به رنگ خاکستری و شاخه‌ها به رنگ قهوه‌ای می‌باشند. شاخه‌ها به صورت کمانی هستند و تاجی گسترده می‌سازند.
برگ‌های بارانک مرکب بوده و از ۲۹ – ۱۹ برگچه تشکیل شده است. هر برگچه نیز دارای ۹ – ۵ لوب نوک تیز همراه با بریدگی‌های عمیق و حاشیه دندانه‌دار است. این درخت خزان‌پذیر است و برگ‌های رنگارنگ آن در پاییز مناظر زیبایی خلق می‌کند.
درخت بارانک تک پایه بوده و گل‌های دو جنسه آن در اواخر بهار می‌رویند. این گل‌ها به رنگ سفید و به شکل خوشه‌ای است و گرده‌افشانی آن‌ها به وسیله حشرات انجام می‌شود.
در فصل پاییز گل‌ها به میوه تبدیل می‌گردند. این میوه‌ها شفت‌دار، تخم‌مرغی و به قطر ۱۵ -۱۰ میلی‌متر می‌رویند. میوه‌های درخت بارانک سبز حنایی یا قهوه‌ای بوده و مصرف خوراکی و دارویی دارد. پرندگان و حشرات علاقه زیادی به میوه این درخت نشان می‌دهند. از خواص دارویی میوه‌ها به درمان اسهال و اسهال خونی، رماتیسم و کاهش قند خون می‌توان اشاره کرد.
می‌توان گفت درخت بارانک قادر به تحمل شرایط آب و هوایی متنوع و انواع خاک است؛ اما بهترین رشد را در هوای خنک و تابستانی و خاک لومی، غنی و مرطوب و محل آفتاب – سایه دارد. این درخت از طریق بذر، قلمه و پیوند T شکل قابل تکثیر می‌باشد.
چوب این درخت به رنگ قرمز بوده و دارای نقش و نگارهای بسیار زیباست. علاوه بر زیبایی، این چوب سخت و مستحکم است و در صنایع چوبی، به ویژه خارج از ایران، کاربرد فراوانی دارد.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
