درخت بلوط با نام Oak tree و نام علمی Quercus، بومی مناطق معتدل تا گرمسیری در بخش‌هایی از نیم‌کره شمالی زمین است. پراکندگی گونه‌ای از این درخت در کشورمان، از شمال غربی تا جنوب شرقی رشته کوه‌های زاگرس دیده می‌شود. “بلوط ایرانی” در گویش‌های مختلف به نام‌های برو، هلوین، بلو، داربرو، بلی و شکین نیز خوانده شده و در ایران به فور یافت می‌شود. به طور کلی مساحت ۵۵ درصد از جنگل‌های ایران را گونه‌های مختلف بلوط در بر گرفته‌اند. این درخت در برخی کشورها نشانه استقامت و قدرت شناخته شده و گیاه ملی ایالات متحده، انگلستان، فرانسه، آلمان، لتونی، لهستان و صربستان به شمار می‌رود. نماد این درخت در پرچم، سکه و دیگر متعلقات بعضی از این کشورها دیده می‌شود.
تاکنون ۶۰۰ گونه از این درخت زیبا شناخته شده و حدود ۷۸ گونه از آن در معرض خطر انقراض هستند. در ایران نیز نابودی جنگل‌های زاگرس بر اثر عوامل مختلف از جمله راه‌سازی، معادن، بهره‌برداری از جنگل، چرای دام، تغییرات آب و هوایی و… درختان بلوط این سرزمین را تهدید می‌کند.
عمده درختان بلوط، خزان‌کننده و تعداد محدودی از گونه‌های آن همیشه سبز می‌باشند. این درخت تنومند و سایه‌افکن، براساس گونه، تا ارتفاعی برابر با ۵۰ متر رشد کرده و قطر تنه آن تا ۳ متر می‌رسد. برگ‌های آن پهن، نازک و در گونه‌های مختلف به صورت صاف، دندانه‌دار یا پنجه‌ای دیده می‌شود. همچنین این برگ‌ها توانایی بالایی در تصفیه کردن هوای اطراف خود دارند.
هر درخت بلوط، از ۲۰ تا ۵۰ سالگی شروع به باردهی کرده و هر سال میوه می‌دهد. گل‌های نر و ماده این گیاه در بهار به صورت مجزا می‌رویند؛ سپس بعد از ۱۸-۶ ماه میوه‌ها بالغ شده و قابل برداشت هستند. از هر ۱۰۰۰۰ میوه، تنها یکی از آن‌ها به درخت تبدیل می‌شود. یکی از عوامل مؤثر در تکثیر این درختان سنجاب‌ها هستند که با پنهان کردن میوه‌های بلوط در خاک برای خوراک سال بعد خود، باعث رویش آن‌ها می‌شوند. میوه بلوط به دو صورت فندوقی و کشیده، و در گونه‌های مختلف با طعم تلخ یا شیرین روییده و جزء میوه‌های کمیاب دنیا شمرده می‌شوند. در شهرهای شمالی ایران از بلوط به عنوان دانه آجیلی استفاده می‌شود. علاوه بر آن، برای تهیه نان و نوعی غذا نیز از میوه بلوط بهره می‌برند.
میوه، برگ و گال درخت بلوط در صنایع داروسازی، رنگرزی و چرم‌سازی نیز کاربرد دارد. دم کرده بلوط برای بهبود درد معده، نرمی استخوان، تقویت عمومی بدن و… مفید می‌باشد.
ازگونه‌های مشهور این درخت، بلوط قرمز و بلوط سفید، دارماز، یوول و اوری را می‌توان نام برد.
در نوشتار آینده به معرفی چوب بلوط خواهیم پرداخت.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
