درخت شیردار با نام علمی Acer cappadocicum گونهای از افرا و بومی شرق آسیاست که در سراسر جنگلهای شمال و در آستارا طوالش، دیلمان، پل زنگوله، کلاردشت، نور، گرگان تا گلی داغ در گسترهای از ارتفاع ۲۶۰۰ – ۱۵۰ متر از سطح دریا منتشر شده است. این درخت با نامهای ککم، کیکم، پلت، شیرپلت، عاج، آج واج، قاقاچ، بزبرک، زوالک، میرزابرگ و زیندار نیز خوانده میشود.
درخت افرای شیردار نیز مانند سایر گونههای افرا سریعالرشد بوده و تا ارتفاع ۲۰ متر رشد میکند. تنهی درخت صاف و تا قطر ۸۰ سانتیمتر میرسد. شاخههای جوان کبود و دارای کرک است و ابتدا به رنگ سبز و پس از مدتی به رنگ قهوهای در میآیند.
برگها به فرم قلبی و دارای ۷ – ۵ لوب تخممرغی با نوک کشیده و تیز و به طول ۱۶ – ۶ سانتیمتر میرویند. این درخت خزانکننده است و در هنگام خزان، برگها قبل از ریزش به رنگ نارنجی و قرمز میگرایند. نامگذاری این درخت به دلیل وجود شیرابه سفید در دمبرگها میباشد. از برگ افرای شیردار بیش از سایر گونههای افرا برای تعلیف دام استفاده میشود.
گلها قبل از رویش برگها در اردیبهشت ماه ظاهر میشوند. این گلها در ابتدا سبز و پس از شکوفا شدن به رنگ قرمز دیده میشوند. میوهها به شكل فندقههاي بالدار (سامار) به طول ۲۵ – ۱۰ و عرض ۱۲ – ۴ میلیمتر در تابستان میرویند. بذرها به صورت فشرده، تخممرغی و صاف با حجرههاي بدون كرك درون میوه قرار داشته و در مهر و آبان ماه بالغ میگردند. زمان کاشت بذرها، آذر، دی و اسفند ماه میباشد. در هر یک کیلوگرم بذر، ۱۰۰۰۰ دانه وجود دارد. نهال درخت شیردار برای تولید چوب و احیای جنگلهای از دست رفته، در شمال کشور و در فاصلههای ۲.۵ * ۲.۵ متر کاشته میشود.
بهترین شرایط برای رشد افرای شیردار، آب و هوای معتدل همراه با رطوبت زیاد است. این درخت به آبیاری زیادی نیازمند است به طوری که در تابستان، ۳ مرتبه آبیاری میگردد.
چوب افرای شیردار نیمه سنگین، همگن و راست تار است. پردازش آن مطلوب بوده و قابلیت تورّق بالایی دارد. این چوب به رنگ سفید تا خاکستری با رگههای سبز و گاهی صورتی دیده میشود. از چوب افرای شیردار در صنایع چوبی مانند مبلسازي، معرقکاری تهیه لت برای پوشش خانهها، تیر و تختههای کندوج (انبار برنج) استفاده ميشود. چوب درختان کوچک نیز در ساخت هیزم مورد استفاده قرار میگیرد.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی