درخت شیشم با نام علمی Dalbergia sissoo متعلق به خانواده پروانه‌داران و بومی شبه‌جزیره هند و ایران می‌باشد. این درخت در نواحی کوهستانی و نیمه‌گرمسیری جنوب ایران در استان‌های کرمان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خوزستان و اغلب در دره‌ها در کنار چشمه‌سارها و بستر رودخانه‌ها می‌روید. در گویش‌های مختلف به درخت شیشَم، جَگ، رقاء، ساسم و سیسو نیزگفته می‌شود. این درخت در دسته درختان نادر در ایران قرار دارد و در برخی مناطق ممنوع‌القطع می‌باشد.
درخت جگ، همیشه سبز و سریع‌‌الرشد بوده و ارتفاع آن به ۳۰ – ۱۰ متر می‌رسد. برگ‌ها به طول ۱۰ – ۱۸ سانتی‌متر و مرکب از ۷ – ۱۲ برگچه به فرم بیضی مدور و نوک تیز با سطحی صیقلی و چرمی می‌رویند. این درخت خزان‌کننده است و در پاییز (از آذر تا اواخر اسفند) برگ‌ها به زرد پررنگ گراییده و فرو می‌ریزند. برگ‌های جگ، تغذیه‌ای چاق‌کننده برای شتر محسوب می‌شود، اما در صورت مصرف زیاد آن در فصل بهار به دلیل وجود شیره گیاهی زیاد و حالت چسبدگی آن، باعث مرگ حیوان می‌شود.
زمان گل‌دهی این گیاه از اردیبهشت تا اواسط خرداد بوده و گل‌های آن پروانه‌ای و به رنگ سفید است که به صورت خوشه‌ای در گل‌آذین قرار دارند.
میوه‌ها در تیر ماه ظاهر می‌شوند و به صورت نیام‌هایی به طول ۱۵ – ۵ سانتی‌متر بوده که ۶ – ۵ دانه را در خود جای داده است.
به طور کلی، شیشم درختی مقاوم به شمار می‌آید. اگر چه این درخت در خاک‌های رسی سنگین نیز به حیات خود ادامه می‌دهد، اما بهترین شرایط برای رشد آن، آب و هوای گرم و خشک به همراه خاک‌های متخلخل است.
درخت شیشم یکی از درختان صنعتی بسیار مهم به شمار می‌رود. چوب این درخت به آبنوس هندی مشهور است و سخت و خاصیت جلاخوری بسیار مطلوبی از خود نشان می‌دهد. در برخی منابع آورده‌اند که چوب درخت شیشم در ساخت سقف تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است. این چوب نمیه سخت، نیمه سنگین و بادوام است و قابلیت تورق بالایی دارد؛ به طوری که در صنعت روکش‌سازی جایگاه ویژه را به خود اختصاص داده است. همچنین در صنایع هنرهای چوبی مانند معرق‌کاری کاربرد بسیاری دارد. چوب درون این درخت، قرمز مایل به نارنجی یا بنفش و چوب برون به رنگ سفید می‌باشد. وجود رگه‌های قهوه‌ای نقوش زیبایی بر پیکره این چوب به وجود آورده است.
پوست، چوب، ریشه و برگ درخت جگ دارای خواص درمانی است. اجزای مختلف این درخت، سقط کننده، خلط‌آور و اشتها‌آور است و جهت درمان بیماری های پوستی، سوء‌هاضمه، وبا، سوزاک، سوختگی و دفع کرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. به علاوه از شیره‌ی برگ‌ها برای درمان بیماری‌های چشم استفاده می‌شود.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
