درخت آزاد با نام علمی ZELKOVA SERRATA متعلق به خانواده ULMACEAE می‌باشد. این درخت بومی مناطقی از آسیا و اروپا شامل ژاپن، کره، شرق چین، تایوان و ایران است. درخت آزاد در ایران در جنگل‌‌های شمال، جنگل‌‌های بجنورد و جنگل‌‌های کردستان، سنندج و مریوان و در فارس دیده می‌شود. این درخت در گویش‌های مختلف به نام‌های درخت آزار، آزار، ازدار، نیل، سیاه‌دار، سیاه دور، آقچه، آغاج، بر، بوز، رفق و سلک نیز خوانده می‌شود.
درخت آزاد، خزان‌پذیر است و تا ارتفاع ۳۵ – ۱۵ متر رشد کرده و قطر تنه آن به ۲ متر می‌رسد. پوست تنه اصلی به رنگ خاکستری و دارای فلس می‌باشد. شاخه‌ها به صورت انبوه و نازک روییده و تاجی کروی و باشکوه به گستردگی ۲۷ – ۱۵ متر می‌سازند. تاجِ سایه‌افکن در کنار مقاومت درخت آزاد در برابر آلودگی‌های شهری، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای ایجاد فضای سبز در پارک و حاشیه خیابان‌ها، ایجاد پرچین و بادشکن تبدیل کرده است.
برگ‌های درخت آزاد، به فرم تخم‌مرغی بوده و در حاشیه، دندانه‌دار می‌باشد. برگ‌های این درخت به دونوع تقسیم می‌شوند: برگ‌هایی که بر شاخه‌های نر روییده و دارای ۱۵ – ۱۰ سانتی‌متر طول و ۹ – ۵ سانتی‌متر عرض هستند. نوع دوم، برگ‌هایی هستند که بر شاخه‌های ماده روییده و به ابعاد ۷ – ۵ سانتی‌متر طول و ۳ – ۲ سانتی‌متر عرض دیده می‌شوند. برگ‌ها در زمستان به رنگ‌های قرمز، قهوه‌ای، زرد و نارنجی تغییر کدره و مناظر زیبایی را خلق می‌کنند. به طور کلی، برگ‌های درخت آزاد شباهت بسیاری به برگ‌های درخت نارون دارند.
فصل بهار زمان شروع گل‌دهی این درخت زیباست. هرچند که درخت آزاد به عنوان یک درخت زینتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما گل‌های آن جنبه زینتی نداشته و به دلیل داشتن رنگ سبز و ابعاد ریز جلوه خاصی ندارند. میوه درخت آزاد به صورت فندوقه‌هایی به ابعاد ۶ – ۲.۵ میلی‌متر به رنگ سبز تا قهوه‌ای روییده و به کنار برگ متصل است. درخت آزاد بسیار هرس‌پذیر است و برای ساخت بونسای گزینه مناسبی می‌باشد.
چوب این درخت در دسته‌ی چوب‌های نیمه سخت و نیمه سنگین قرار می‌گیرد. این چوب راست تار بوده و به رنگ قهوه‌ای مایل به نارنجی است. بر روی چوب آزاد نقش و نگار خاصی دیده نمی‌شود، اما وجود درخشندگی طبیعی بر سطح آن پس از برش، نمای زیبایی به چوب می‌بخشد. این چوب به خوبی ورقه شده و خاصیت ارتجاعی و کشسانی بالایی از خود نشان می‌دهد. چوب آزاد در ساخت در و پنجره، ادوات کشاورزی، وسایل ورزشی، بشکه، پره‌های آسیاب، معرق‌کاری، گاری و چرخ‌های چوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
