درخت پسته با نام علمی PISTACIA VERA متعلق به خانواده ANACARDIACEAE (سماق) می‌باشد. موطن اصلی پسته معمولی ایران بوده و از کشورمان به سایر نقاط جهان به ویژه مناطقی از اروپا، آفریقا و آمریکا رفته است. در حال حاضر ایران و آمریکا اولین و دومین تولیدکننده پسته در جهان هستند. البته باید توجه داشت که آمریکا با سطح زیر کشت کم‌تر تولید انبوهی داشته و رقیبی سرسخت به شمار می‌آید. شهرهای دامغان، رفسنجان، سیرجان، قزوین و قم از مهم‌ترین تولیدکنندگان پسته در کشور هستند. پسته پس از فرش دستباف، مهم‌ترین کالای غیر نفتی ایران است که به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
پسته در گویش‌های محلی به نام‌های فُستَق، پیستکِه، پیستاکیوم نیز خوانده می‌شود. در میان گونه‌های مختلف جنس پسته، چهار گونهkhynjuk ،atlantica ،Vera و mutica در ایران وجود دارد. از ارقام پسته وحشی به بنه می‌توان اشاره کرد که در ارتفاعات چهار محال و بختیاری می‌روید.
برگ‌های درخت پسته به صورت مرکب بوده و از ۷-۵ برگچه تشکیل شده که در پاییز خزان میکنند. این گیاه دو پایه است و درخت نر و ماده در فاصله کمی از یکدیگر کاشته می‌شوند به طوری که ۱۰ – ۶ درصد از درختان، پایه نر باشند. گرده‌افشانی این درخت توسط باد انجام می‌پذیرد.
درخت پسته دارای عمر طولانی در حدود ۳۰۰ سال می‌باشد. هر درخت پسته ۸ – ۵ سال پس از کاشت بارور شده و در سن ۱۵ سالگی به بیش‌ترین مقدار باردهی خود می‌رسد. گل‌های نر و ماده پسته در بهار قبل از رویش برگ‌ها و در شاخه‌های یک ساله ظاهر می‌شوند. گل‌های نر در میان کاسبرگ‌ها به صورت کشیده و متراکم بر خوشه‌ها قرار دارند و دارای ۶ – ۵ عدد پرچم هستند. گل‌های ماده با تراکم کم‌تر (خوشه‌افشان) و به فرم پهن هستند و به دلیل عدم وجود شهد در آن‌ها، مورد علاقه حشرات و زنبورها نمی‌باشند. وجود میوه بر روی شاخه‌های دو ساله باعث ریزش گل‌های سال جاری می‌گردد. پس از تشکیل کاسبرگ‌ها و خوشه‌ها، تا مدت ۳ ماه رشد گل‌ها متوقف شده و در این زمان دانه داخل میوه به سرعت با جذب مواد غذایی رشد خواهد کرد.
درخت پسته دارای تناوب باردهی می‌باشد. بدین معنا که در برخی سال‌ها پربار و در بعضی کم بار است. پسته در دسته میوه‌های مغزدار قرار دارد که از سه لایه درونی، میانی و بیرونی شامل هسته، گوشت و پوست تشکیل می‌شود. اما تفاوت پسته در این است که برخلاف دیگر هسته‌داران مغز میانی یعنی هسته، بخش خوراکی آن محسوب می‌شود.
بهترین شرایط برای رشد درخت پسته، آب و هوای معتدل گرم و خاک لومی شنی می‌باشد. این درخت در برابر تشنگی و شوری تا حدی مقاوم است.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
