درخت نمدار با نام علمی Tilia Begonifolia از تیره Malvaceae میباشد. البته در گذشته این درخت درخانواده Tiliaceae (نمداران) قرار داشت اما پس از تحقیقات ژنتیکی آن را متعلق به خانواده پنیرکیان دانستند. این درخت، بومی مناطقی از قاره اروپا و آمریکای شمالی و جنگلهای شمال ایران (هیرکانی) میباشد. در دامنههای غربی شمال ایران تراکم بیشتری از گونههای این درخت مشاهده میشود. تعداد دقیق گونههای درخت نمدار مشخص نیست زیرا این درخت به راحتی با دیگر گیاهان ترکیب شده و گونهای جدید پدید میآورد. تاکنون در جنگلهای شمال ایران حدود ۴۵ گونه از این درخت شناسایی شده است. در انگلستان به درخت نمدار Lime Tree و یا Lime Bushes گفته میشود. در ایران نیز در گویشهای مختلف آن را نرمدار، گاوکهل، کپ، کف، پالاد، احلامور، زیرفون و غیره نیز میخوانند.
ارتفاع درخت نمدار در حدود ۳۰ – ۲۰ متر بوده و قطر تنه آن به ۱ متر میرسد. شاخ و برگهای منشعب در این درخت، تاجی کروی و گسترده میسازند. پوست تنه اصلی در درختان جوان صاف و به رنگ خاکستری است و پس گذشت زمان، تیرهتر شده و حفرههایی مشابه به جای ساچمه بر سطح آن ایجاد میشود.
درخت نمدار دارای برگهایی متقارن به شکل قلب و حاشیه دندانهدار و نوک تیز است که در پاییز خزان کرده و از درخت فرو میریزند. طول برگهای بالغ ۲۰ – ۶ سانتیمتر بوده و برگهای تازه باریک و به رنگ سبز روشن هستند. برگهای پهن این درخت آن را به یک تصفیه کننده قوی هوا تبدیل کرده و آن را در برابر آلودگیهای شهری مقاوم کرده است. در اواخر خردادماه گلهای زرد رنگ و معطر این درخت بر روی گلآذین ظاهر شده و میزبان زنبورهای عسل است. گلها دو جنسه بوده (بخش نرینگی و مادینگی بر روی یک گل قرار دارد.) و گردهافشانی آن به وسیله حشرات انجام میشود. بر روی هر گلآذین ۱۵ – ۵ گل قرار دارد و به دلیل تفاوت رنگ پایک گل آذین با برگها، بر روی درخت به خوبی قابل مشاهده هستند.
میوه این درخت در تابستان و پس از بالغ شدن گلها به شکل دانههای نخود میرویند و در ابتدا سبز و سپس به قهوهای میگرایند. این میوهها سخت و کروی شکل هستند و چند برجستگی طولی بر سطح آنها دیده میشود.
درختان نمدار دوستدار رطوبت و آب و هوای سرد و معتدل هستند. خاکهای سبک و آهکی ایدهآلترین شرایط برای رشد این گیاه است. عمر این درختان طولانی است به طوری که در جهان چندین گونه از درختان نمدار چند هزار ساله شناسایی شدهاند.
چوب این درخت، دارای بافت نرم، سبک و یکنواخت میباشد. چوب برون به رنگ سفید بوده و با تناژی از رنگهای قهوهای به سمت چوب درون میل میکند. از این چوب در ساخت صندوق، کندوی زنبور عسل، چمدان و در و پنجره و… استفاده میشود.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
