صنعت قایق و کشی‌سازی، شامل ساخت و ساز انواع شناورهای آبی است و از گذشته‌های بسیار دور در زندگی بشر نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرده است. سفر به سرزمین‌های آن سوی آب‌ها و استفاده از محصولات دریایی، بشر را به ساخت زورق‌های شناور وادار ساخت. چوب به عنوان یکی از متریال‌های طبیعی و اساسی و در دسترس بشر، برای ساخت این وسیله مورد استفاده قرار گرفت. امروزه نیز این صنعت، با توجه به نیاز همه کشورها به واردات و صادرات، تأمین امنیت به وسیله ناوهای جنگی و صید انواع ماهی و محصولات دریایی به صنعتی مهم و حیاتی در سراسر جهان تبدیل شده است. اولین کشور پیشرو در صنعت کشتی‌سازی در جهان، چین و پس از آن کره جنوبی می‌باشد.
هرچند که در جهانِ امروز برای ساخت کشتی و قایق از متریال‌های پیشرفته‌تری نسبت به چوب مانند فولاد و فایبرگلاس استفاده می‌شود، اما در ساخت اجزای داخلی آن، همچنان چوب در اولویت قرار دارد. در گذشته از چوب درختان بلوط و راش به دلیل مقاومت در برابر سایش و رطوبت، برای ساخت کشتی و قایق استفاده می‌شد.
صنعت ساخت شناورهای دست‌ساز آبی در کشور عزیزمان ایران، قدمتی ۳۰۰۰ ساله داشته و نسل به نسل تا به انسان امروز رسیده است. کشتی‌های دست‌ساز ایرانی (لنج) از مهم‌ترین صنایع دستی بومی ایران در شهرهای ساحلی و به ویژه شهرهای جنوبی کشور است که متأسفانه در معرض سپرده شدن به دست فراموشیست. لنج‌ها شناورهایی بزرگ‌تر از قایق و کوچک‌تر از کشتی هستند که بر پایه قایق‌های بادبانی ساخته شده اما با موتور به پیش رانده می‌شوند. این لنج‌ها بر اساس نقشه‌های دیرینه و بدون هر گونه تکنولوژی امروزی ساخته می‌شوند. در شهرهای شمالی ایران به لنج‌ها کرجی نیز گفته می‌شود. چوب‌های مورد نیاز در ساخت لنج در جنوب کشور، از چوب‌های مرغوب وارد شده از هند (سای)، آفریقا و میانمار است. ساخت هر لنج حدود ۲ سال زمان می‌برد و از آن برای سفرهای دریایی، تجارت، ماهیگیری و صید مروارید بهره برداری می‌گردد.
در سال‌های اخیر، با تحریم‌های اعمال شده بر کشور و کمبود منابع چوب، تولید لنج‌ها به حداقل ممکن و هزینه‌های چند برابر رسیده است و در حالی که این هنر ارزشمند ایرانی به ثبت سازمان یونسکو رسیده، به دست فراموشی سپرده می‌شود. با ورود قایق‌های فایبرگلاس، عرصه بر سازندگان لنج‌ها تنگ‌تر شده و اکنون تنها چند مرکز فقط برای تعمیر لنج‌ها و نه تولید آن‌ها وجود دارند. عمر قایق‌های فایبر گلاس تنها ۱۵ تا ۲۰ سال بوده در حالی که لنج‌های چوبی، تا ۱۰۰ سال نیز عمر می‌کنند.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
