ارسباران عنوانیست که به یکی از گنجینههای کمیاب و چه بسا نایاب مناطق بومی ایران اطلاق میشود؛ البته این نام امروزی و جدید این منطقه میباشد.در گذشته آن را با نام قره داغ میشناختند.
گياهان دارويي موجود در اين منطقه با ارزش قابل توجه، به عنوان يكي ديگر از محورهاي توسعه منطقه ميتواند از اهميت ويژه ی برخوردار باشد. میوه جنگلی قرهقات نیز در جنگلهای ارسباران به وفور یافت میشود.
از نظر موقعیت جغرافیایی ارسباران در قسمت شمالی آذربایجان شرقی واقع شده است و در محدوده رود ارس در حدفاصل مغان تا جلفا و کوههای سهند و بزقوش است. اما متأسفانه به دلیل تخریبهای که صورت گرفته است به مرزهای شهرهای اهر، ورزقان و کلیبر محدود شده است.
۷۳هزار هکتار از منطقه جنگلی ارسباران از سوی سازمان یونسکو به عنوان یکی از ۹ ذخیرهگاه زیستکره(بیوسفر) شناخته شده است.
ذخیرهگاه های زیستکره مناطق حفاظت شده طبیعی و زیستی جهان هستند و حفاظت از این مناطق به دلیل پوشش گیاهی,حیات جانوری اهمیت دارد.
این جلوه گاه شکوه و زیبایی طبیعت، علاوه بر جاذبههای طبیعی گیاهی و جانوری دارای اماکن و ابنیههای تاریخی باشکوه و زیبایی همچون قلعه بابک نیز میباشد که باعث شده بسیاری را از داخل و خارج ایران برای گردش و بازدید به خود جذب کند.
از نظر موقعیت اقلیمی جنگل ارسباران ترکیبی از اقلیم های خزری و مدیترانه ای و قفقازی میباشد و به دلیل پستی بلندی هایی که دارد دارای اقلیم های متنوعی است.
بارندگی در آن زیاد است و بیشتر بارش ها به صورت برف هستند و این بارنگیها به صورت جویهایی جاری شده و به ارس میریزند.
دامنههای جنوبی به شکل دشتهای وسیع، مناطق مرتفع و شمالی از ارتفاع ۸۰۰ متری تا۲۲۰ متری دارای پوشش جنگلی و ارتفاع بالاتر از ۲۲۰۰ متر نیز دارای پوشش دشت و علفزار میباشند.
پوشش گیاهی ارسباران بسیار متنوع است و از جمله درختان موجود در آن درختان ممرز، زرشک، سماق، انار وحشی، سیب و گلابی وحشی هستند و از نظر جغرافيايي به اتفاق جنگلهاي خزري در زمره منطقه جنگلهاي هيركاني قرار ميگيرد و شباهت زيادي به جنگلهاي خزري و جنگلهاي كناره درياي سياه دارد، اما درختان بلوط و ممرز در این جنگل جایگزین درختان راش و توسکای جنگلهای شمال کشور و جنگلهای کاج حاشیه دریای سیاه شده است.
در حدود ۹۷ گونه چوبی در آن گزارش شده است و همانطور که گفته شد از نظر پوشش گیاهی جزء گنجینههای کمیاب میباشد که این مسأله باعث اهمیت حفظ این پوشش میشود و امروزه مسأله قطع درختان و فروش آنان به دلالان چوب از نگرانیهای جدی در این مورد میباشد. زیرا در محدوده ارسباران تعداد زیادی باغات شخصی نیز موجود میباشد و صاحبان آنان نیز گاهاً به دلیل پیشنهادات گزاف دلالان اقدام به قطع و فروش چوب میکنند. علاوه بر فروش چوبهای درختان ارسباران به دلالان برای تبدیل به وسایل چوبی، به دلیل وجود عشایر نشینان، بومیان نیز از آنها بهعنوان هیزم استفاده میکنند.
با این وجود مسئولان در تلاشند تا مانع از قطع این گنجینه طبیعی شده و با ایجاد مناطق حفاظت شده و مراقبت از آن در تلاش برای حفظ هرچه تمام تر این درختان پیر و زیبا هستند.
نویسنده: نادیا ایمانپور
