درخت ازگیل با نام علمی Maspilus germanica و نام‌های انگلیسیmedlar و common medlar متعلق به خانواده Rosaceae میباشد. این درخت بومی نواحی مدیترانه است و در ایران در جنگل‌ها و کوهپایه‌های نیمه معتدل و در دامنه جنوبی البرز و مناطق استپی می‌روید. ازگیل با زالزالک، سیب و گلابی وحشی هم‌خانواده میباشد. این درخت به سه دسته‌ی ازگیل جنگلی، ازگیل آمریکای شمالی و ازگیل ژاپنی تقسیم می‌شود که در این نوشتار ازگیل جنگلی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
این گیاه اغلب به صورت درختچه و بوته‌های کوتاه قامت به ارتفاع ۶ – ۳ متر و با سرعتی آهسته می‌روید؛ هر چند که در مواردی ارتفاع آن تا ۸ متر نیز می‌رسد. شاخه‌های این درخت انبوه، نازک و تا حدودی پیچ‌خورده هستند. درخت ازگیل خزان‌کننده بوده و دارای برگ‌هایی به فرم بیضی و کشیده است. این برگ‌ها به طول ۱۵ – ۷ و عرض ۲ – ۵ سانتی‌متر روییده و همراه با شیارهایی ظریف، به رنگ سبزه تیره و مایل به خاکستری دیده می‌شوند. سطح پشت برگ‌ها کرک‌دار است و در فصل پاییز به تناژی از رنگ‌های قرمز تا قهوه‌ای می‌گراید.
در اواخر بهار درخت ازگیل شروع به گل‌دهی کرده و شکوفه‌هایی سفید و کمی معطر می‌رویاند. این گل‌ها دارای ۵ گلبرگ بوده و قطری برابر با ۶ سانتی‌متر دارند. گل‌های ازگیل دو جنسی و خودبارور هستند؛ بدین معنا که گونه نر و ماده در یگ گل وجود داشته و خود درخت قادر به بارور کردن گل‌ها میباشد. گرده‌افشانی نیز توسط حشرات و باد صورت گرفته و گل‌ها برای تولید میوه بارور می‌گردند.
میوه‌ی ازگیل به شکل کروی و به قطر ۳ – ۲ سانتی‌متر روییده و از اواسط پاییز قابل برداشت میباشد. میوه‌ی نارس، بسیار سفت و دارای رنگ سفید و طعمی گس است به طوری که تا قبل از بالغ شدن قابل استفاده نمی‌باشد. میوه پس از رسیدن، رنگی قهوه‌ای، بافتی نرم و طعمی شیرین و گس دارد. در صورت قرار دادن میوه‌ها در مکانی گرم همراه با تهویه مناسب، میوه‌ها شیرین‌تر خواهند شد. در شهرهای شمالی به این میوه خرمای گیلان، کونوس، کنوس، کنس و کندس نیز می‌گویند. در مرکز میوه، هسته‌ای قرار دارد که به دلیل وجود اسید سیانیدریک در آن سمی بوده و قابل خوردن نیست. میوه ازگیل برای تازه خوری، تهیه رب، ژله، مربا و… استفاده می‌شود.
بهترین روش برای تکثیر این گیاه، قلمه‌زنی میباشد. درخت ازگیل به نور زیاد و آبیاری مرتب نیاز دارد. این درخت در استراحت زمستانه، در صورت عدم وجود بادهای شدید، سرما را تا حدود ۲۸- درجه تحمل می‌کند.
از خواص این میوه خوش‌طعم به کاهش فشار خون، درمان سنگ کلیه، بهبود مشکلات گوارشی، تقویت اعصاب و… می‌توان اشاره کرد.
نویسنده: مطهره سادات میرلوحی
